Μια τυχαία παρατήρηση σε παλιά συλλογή απολιθωμάτων στη Βραζιλία αποκάλυψε το αρχαιότερο γνωστό μυρμήγκι στην ιστορία του πλανήτη – ένα έντομο που έζησε πριν από 113 εκατομμύρια χρόνια, πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι πίστευαν οι επιστήμονες μέχρι σήμερα.
Η ανακάλυψη έγινε από τον Άντερσον Λεπέκο, ερευνητή του Μουσείου Ζωολογίας του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο, ο οποίος εντόπισε το απολίθωμα τον Σεπτέμβριο του 2024 ενώ εξέταζε δείγματα από τον γεωλογικό σχηματισμό Κράτο, διάσημο για την εξαιρετική διατήρηση απολιθωμένων οργανισμών.
Το μυρμήγκι αυτό, που βαφτίστηκε Vulcanidris cratensis, ανήκει σε μια εξαφανισμένη υποοικογένεια που είναι γνωστή ως τα «μυρμήγκια της κόλασης» (Haidomyrmecinae), και διέθετε ιδιαίτερα σαγόνια σαν δρεπάνια, πιθανώς για να καρφώνει ή να παγιδεύει τη λεία του. «Όταν είδα την παράξενη δομή μπροστά στο κεφάλι του, κατάλαβα ότι είχαμε μπροστά μας κάτι μοναδικό», δήλωσε ο Λεπέκο.
Σε αντίθεση με προηγούμενα ευρήματα αυτής της υποοικογένειας που είχαν διατηρηθεί σε κεχριμπάρι, το συγκεκριμένο απολίθωμα ήταν εντυπωσιακά καλοδιατηρημένο σε πέτρα – ένα σπάνιο γεγονός για έντομα τέτοιας ηλικίας.
Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Current Biology, αποκαλύπτει ότι τα μυρμήγκια μπορεί να είχαν εμφανιστεί στον πλανήτη τουλάχιστον 10 εκατομμύρια χρόνια νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε έως τώρα. Οι επιστήμονες θεωρούν πλέον πως η εξέλιξή τους ξεκίνησε πριν από περίπου 145 εκατομμύρια χρόνια, από κοινού με τις σφήκες και τις μέλισσες.
Ο εντομολόγος Φιλ Μπάρντεν από το Τεχνολογικό Ινστιτούτο του Νιου Τζέρσεϊ χαρακτήρισε την ανακάλυψη «ορόσημο», λέγοντας ότι βοηθά στη συμπλήρωση του παζλ της πρώιμης ιστορίας των μυρμηγκιών.
Η μικρο-αξονική τομογραφία του απολιθώματος αποκάλυψε και άλλα εντυπωσιακά στοιχεία, όπως φτερά με ασυνήθιστα πολλές φλέβες, και έναν τρόπο λειτουργίας των σαγονιών τελείως διαφορετικό από αυτόν των σύγχρονων μυρμηγκιών: λειτουργούσαν προς τα εμπρός, σαν μικρά εργαλεία – ένα δείγμα πρωτοποριακής στρατηγικής θήρευσης για εκείνη την εποχή.
Όπως σημειώνει ο Λεπέκο, «το εύρημα δείχνει πως, ακόμα και πριν από εκατομμύρια χρόνια, τα μυρμήγκια ήταν ήδη πολύ πιο εξελιγμένα απ’ όσο φανταζόμασταν».
Η ανακάλυψη προσθέτει ένα κρίσιμο νέο στοιχείο στην κατανόηση της εξέλιξης των εντόμων και φωτίζει άγνωστες πτυχές της ζωής στον πλανήτη μας, όταν ακόμα κυριαρχούσαν οι δεινόσαυροι.
