Η Μεγάλη Παρασκευή είναι για την Ορθοδοξία η πιο φορτισμένη συναισθηματικά ημέρα της Μεγάλης Εβδομάδας, αφιερωμένη στην Ταφή του Ιησού Χριστού. Το πρωί, στους ναούς τελείται η Αποκαθήλωση: ο ιερέας κατεβάζει ευλαβικά τον Εσταυρωμένο από τον Σταυρό και τον τυλίγει με λευκό σεντόνι, ενώ ο Επιτάφιος, ήδη στολισμένος από το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης με αγριολούλουδα που φέρνουν οι γυναίκες, ετοιμάζεται να δεχτεί το Άγιο Σώμα.
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής πραγματοποιείται η Ακολουθία και η περιφορά του Επιταφίου, η οποία αποτελεί την κορύφωση του θρήνου. Οι πιστοί ακολουθούν σιωπηλά, περνώντας κάτω από τον Επιτάφιο για ευλογία. Λέγεται πως τα ζωηρά παιδιά που περνούν τρεις φορές, γίνονται πιο ήσυχα, ενώ οι ασθενείς ελπίζουν σε ίαση.
Καμπάνες χτυπούν πένθιμα παντού, η εργασία σταματά και η νηστεία είναι αυστηρή, με αποχή ακόμα και από το λάδι.
Τοπικά έθιμα: από τη Σαντορίνη ως τη Ζάκυνθο
Σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, η Μεγάλη Παρασκευή βιώνεται με ξεχωριστό τρόπο:
- Αθήνα: Παλαιότερα, οι γυναίκες καθάριζαν τους δρόμους και άναβαν λιβάνι στα κεραμίδια καθώς περνούσε η πομπή.
- Ναύπακτος: Ο Επιτάφιος περιφέρεται στο λιμάνι με πυροτεχνήματα, τιμώντας τον ήρωα Ανεμογιάννη.
- Κίος: Οι πόρτες μένουν ανοιχτές για να μπει η Θεία Χάρη, ενώ το χώμα από τις στάσεις του Επιταφίου θεωρείται ιερό.
- Σπάρτη: Ο καντηλανάφτης ξεστολίζει τον Επιτάφιο και τα λουλούδια φυλάσσονται ως φυλαχτά.
- Μυτιλήνη: Τα “Χριστολούλουδα” αρπάζονται γιατί πιστεύεται ότι τα κλεμμένα φέρνουν μεγαλύτερη ευλογία.
- Ύδρα: Ο Επιτάφιος μπαίνει στη θάλασσα, με δέηση υπέρ των ναυτικών.
- Νάξος: Δεν ανταλλάσσονται φιλιά λόγω της προδοσίας του Ιούδα.
- Αμοργός: Ραντίζουν με αρώματα τους περαστικούς κατά την περιφορά.
- Πάρος: Η περιφορά περιλαμβάνει σκηνές από τα Πάθη, με συμμετοχή παιδιών ντυμένων Ρωμαίων και μαθητών.
- Τήνος: Επιτάφιοι Ορθοδόξων και Καθολικών συναντιούνται στην εξέδρα της Χώρας.
- Σύρος: Οι δύο κοινότητες ενώνουν τη θρησκευτική κατάνυξη σε κοινή περιφορά.
- Σαντορίνη: Χιλιάδες «τενεκεδάκια» δημιουργούν μαγική ατμόσφαιρα στους δρόμους.
Στη Ζάκυνθο, ο Επιτάφιος περιφέρεται το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου και με την ανατολή αναγγέλλεται η Ανάσταση. Στη Λευκάδα, η περιφορά καταλήγει σε βενετσιάνικη πλατεία με τη συνοδεία φιλαρμονικής, ενώ στην Πάτμο, τελείται η Αποκαθήλωση στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη και όλοι οι Επιτάφιοι συναντώνται στη Σκάλα και τη Χώρα.
Έθιμα με έντονο συμβολισμό
- Στο Δρυόβουνο, γίνεται θεατρική αναπαράσταση της Αποκαθήλωσης σε λόφο που ονομάζεται «Γολγοθάς».
- Στην Άμφισσα, οι πιστοί τιμούν τη μέρα πίνοντας σαρακοστιανό ουζάκι, τα λεγόμενα «Δάκρυα της Παναγιάς».
- Στο Μελιγαλά, οι κάτοικοι ανάβουν «φουνταρίες» έξω από τα σπίτια, ρίχνοντας λιβάνι όταν περνά ο Επιτάφιος.
- Στο Νέο Σούλι, στολίζονται «Γεφύρια» με λουλούδια κι εικόνες όπου περνά κάτω ο Επιτάφιος, ενώ τα φυλακτά παραμένουν για 40 ημέρες.
- Στη Νέα Πέραμο και στις Μέτρες της Θράκης, αναβιώνει το έθιμο της καύσης του Ιούδα, συμβολίζοντας την κάθαρση από την προδοσία.
Από την Ανατολική Κρήτη, όπου η παπαδιά ζυμώνει με το πρώτο Ευαγγέλιο, μέχρι την Τρίπολη, όπου στολίζεται ο πιο περίτεχνος Επιτάφιος με χιλιάδες πέρλες, τα έθιμα της Μεγάλης Παρασκευής σε όλη την Ελλάδα δείχνουν την έντονη θρησκευτικότητα και τη βαθιά σύνδεση του λαού με τη μνήμη των Παθών.
