Η 24η Σεπτεμβρίου 1869 πέρασε στην ιστορία ως η πρώτη μεγάλη χρηματοπιστωτική καταστροφή των Ηνωμένων Πολιτειών. Εκείνη την ημέρα, η Wall Street συγκλονίστηκε από την απόπειρα δύο αδίστακτων επιχειρηματιών –του Τζέι Γκουλντ και του Τζέιμς Φισκ– να χειραγωγήσουν την αγορά χρυσού.
Το σχέδιο
Οι Γκουλντ και Φισκ, γνωστοί για την επιρροή και τις διασυνδέσεις τους, αγόρασαν μαζικά χρυσό, προσπαθώντας να δημιουργήσουν τεχνητή έλλειψη. Στόχος τους ήταν να εκτιναχθεί η τιμή και να αποκομίσουν τεράστια κέρδη. Για να θωρακίσουν το σχέδιο τους, προσπάθησαν να εξασφαλίσουν πολιτική κάλυψη ακόμα και από τον κύκλο του τότε προέδρου, Οδυσσέα Γκραντ, ώστε η κυβέρνηση να μην «ρίξει» χρυσό στην αγορά.
Η μέρα της καταστροφής
Στις 24 Σεπτεμβρίου, η τιμή του χρυσού εκτοξεύτηκε στα 160 δολάρια ανά ουγγιά, προκαλώντας πανικό στις αγορές. Η αμερικανική κυβέρνηση όμως αντέδρασε άμεσα: απελευθέρωσε χρυσό από τα αποθέματά της, και μέσα σε λίγες ώρες οι τιμές κατέρρευσαν. Χιλιάδες επενδυτές καταστράφηκαν, τράπεζες και επιχειρήσεις χρεοκόπησαν, ενώ η οικονομία ολόκληρης της χώρας υπέστη σοβαρό πλήγμα.
Οι συνέπειες
Παρότι οι Γκουλντ και Φισκ στιγματίστηκαν για τον ρόλο τους, κατάφεραν να αποφύγουν βαριές ποινές χάρη στην ισχύ και στις πολιτικές τους άκρες. Για τους απλούς επενδυτές όμως, η «Μαύρη Παρασκευή» ισοδυναμούσε με οικονομική τραγωδία.
Το επεισόδιο του 1869 ανέδειξε τις αδυναμίες της αγοράς και κατέδειξε την ανάγκη για αυστηρότερους κανόνες και μηχανισμούς εποπτείας – ένα μάθημα που παραμένει επίκαιρο μέχρι σήμερα.
