Στις 3 Νοεμβρίου 1935, η Ελλάδα ζει μία από τις πιο αμφιλεγόμενες στιγμές της πολιτικής της ιστορίας: το δημοψήφισμα για την επαναφορά της Μοναρχίας, που κατέληξε με ποσοστό 97,8% υπέρ του “Ναι”, αποτέλεσμα που θεωρήθηκε εκτεταμένα προϊόν νοθείας, εκφοβισμού και πίεσης.
Το ιστορικό πλαίσιο
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την πολιτική αναταραχή που ακολούθησε, η χώρα είχε περάσει στη Β’ Ελληνική Δημοκρατία (1924). Ωστόσο, η εποχή χαρακτηριζόταν από πραξικοπήματα, διχασμό μεταξύ βενιζελικών και αντιβενιζελικών και στρατιωτικές επεμβάσεις στην πολιτική ζωή.
Το 1935, μετά την αποτυχημένη εξέγερση των βενιζελικών αξιωματικών, ο στρατηγός Γεώργιος Κονδύληςκατέλαβε την εξουσία. Αν και αρχικά εμφανίστηκε υπέρ της Δημοκρατίας, στη συνέχεια μεταστράφηκε και προκήρυξε δημοψήφισμα για την επιστροφή του βασιλιά Γεωργίου Β’.
Το «δημοψήφισμα» της 3ης Νοεμβρίου
Η διαδικασία διεξήχθη υπό έντονη παρουσία στρατού και περιορισμό της αντιπολίτευσης. Οι μαρτυρίες της εποχής κάνουν λόγο για εκτεταμένες παρατυπίες: σε πολλά εκλογικά τμήματα τα ψηφοδέλτια υπέρ του «Ναι» ξεπερνούσαν τον αριθμό των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, ενώ πολλοί πολίτες ανέφεραν ότι η ψήφος τους ήταν «γνωστή πριν καν πέσει στην κάλπη».
Το αποτέλεσμα – 97,8% υπέρ της Μοναρχίας – προκάλεσε διεθνή εντύπωση και επιβεβαίωσε, σύμφωνα με τους ιστορικούς, ότι το δημοψήφισμα αποτέλεσε εργαλείο επικύρωσης μιας ήδη ειλημμένης απόφασης.
Οι συνέπειες
Ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ επέστρεψε στην Ελλάδα λίγες ημέρες μετά το δημοψήφισμα, όμως η πολιτική αστάθεια δεν τερματίστηκε. Το 1936, η κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά, με τη στήριξη του βασιλιά, καθιέρωσε το αυταρχικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου, σηματοδοτώντας το τέλος της Δημοκρατίας.
Η ιστορική αποτίμηση
Σήμερα, το δημοψήφισμα του 1935 αναγνωρίζεται ως ένα από τα πλέον νοθευμένα και αμφισβητούμενα στην ελληνική ιστορία. Δεν αποτύπωσε τη λαϊκή βούληση, αλλά την επιβολή του στρατού και του παλατιού πάνω στην πολιτική ζωή.
Ήταν το τελευταίο βήμα πριν την κατάλυση της Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας και την είσοδο της Ελλάδας σε μία περίοδο αυταρχισμού που θα καθόριζε την πορεία της για τα επόμενα χρόνια.
