Σήμερα το δώρο Χριστουγέννων θεωρείται αυτονόητο κομμάτι της εργασιακής ζωής και βασικός πυλώνας του οικογενειακού προϋπολογισμού. Ωστόσο, η ιστορία του ξεκινά σχεδόν έναν αιώνα πριν, μέσα σε συνθήκες κοινωνικής ασφυξίας και οικονομικής κατάρρευσης.
1925: Η πρώτη οργανωμένη διεκδίκηση
Στις 6 Δεκεμβρίου 1925, σε μια Ελλάδα πληγωμένη από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μικρασιατική Καταστροφή, οι συνδικαλιστές θέτουν για πρώτη φορά οργανωμένα την απαίτηση για έναν επιπλέον μισθό τις γιορτές. Η ακρίβεια, η προσφυγική κρίση και οι συνεχείς περικοπές είχαν οδηγήσει χιλιάδες οικογένειες σε απόγνωση, με τον τακτικό μισθό να τελειώνει πριν καν μπει ο μήνας.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η ανάγκη για οικονομική ενίσχυση τα Χριστούγεννα μετατρέπεται σε συλλογικό αίτημα: έναν «13ο μισθό» που θα επέτρεπε στους εργαζόμενους να καλύψουν τις βασικές ανάγκες των γιορτών.
1927: Οι πρώτες μεγάλες απεργίες
Η αρχική διεκδίκηση δεν μένει μεμονωμένη. Στις 22 Δεκεμβρίου 1927, οι δημόσιοι υπάλληλοι προχωρούν σε μαζική απεργία, απαιτώντας επίσημα την καταβολή ενός ολόκληρου μισθού για τα Χριστούγεννα. Το αίτημα έχει πλέον παγιωθεί στη συνείδηση των εργαζομένων και γίνεται κεντρικός συνδικαλιστικός στόχος.
Η σταδιακή θέσπιση του δώρου
Κατά τη δεκαετία του ’40, το κράτος αρχίζει να ρυθμίζει θεσμικά την «έκτακτη ενίσχυση» των γιορτών. Το 1951, με τον Αναγκαστικό Νόμο 1777, ο 13ος μισθός αποκτά επίσημη μορφή. Στα χρόνια που ακολουθούν, η παροχή κωδικοποιείται μέσα από νόμους και συλλογικές συμβάσεις, αποκτώντας συγκεκριμένα κριτήρια και διαδικασίες.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ’50, το δώρο Χριστουγέννων παύει να θεωρείται «έκτακτο» και γίνεται σταθερό, κατοχυρωμένο εργασιακό δικαίωμα. Η καθιέρωση του 14ου μισθού, με το δώρο Πάσχα και το επίδομα άδειας, ολοκληρώνει το σύστημα επιπλέον απολαβών που χαρακτήρισε την ελληνική αγορά εργασίας για δεκαετίες.
Αλλαγές στα μνημονιακά χρόνια
Μετά το 2010, στο πλαίσιο της δημοσιονομικής προσαρμογής, τα επιδόματα εορτών και άδειας καταργούνται στον δημόσιο τομέα. Στον ιδιωτικό, όμως, ο 13ος μισθός παραμένει θεσμοθετημένος και υποχρεωτικός — και μέχρι σήμερα αποτελεί σημαντικό στήριγμα για τα ελληνικά νοικοκυριά, ειδικά σε περιόδους ακρίβειας.
